Цаг үе бүлэг

2025 оны 11-р сарын 30-ны ням гарагт Киргизийн парламентын сонгуулийн санал хураалт явагдана. Хэзээнээс нааш үүнд санал хураалтын өмнөх долоо хоног онцгой ач холбогдолтой байдаг.  Сонгууль ойртох тусам кампанит ажлын идэвх хүчтэй болж нэр дэвшигчдийн өөрсдийнх нь илчилсэнчлэн Жогорку Кенешийн суудлын төлөө тэмцэлдэж байгаа юм.

Сонирхуулахад Киргизийн одоогийн Боловсрол, шинжлэх ухааны сайд Догдуркул Кендибаева болон ойрын дэмжигчдийнх нь намтар түүхээс таагүй баримтууд гарч ирж байна. Тухайлахад 2001-2002 онд тэрээр Азийн хөгжлийн банкаар дамжуулан Хүүхдийг ивээх сантай хамтран ажиллаж эхэлсэн гэсэн нотлох баримтууд илэрчээ. Яагаад энэ баримтыг таагүй зүйл гэж үзэж байна гэвэл Хүүхдийг ивээх сан гэх Британийн байгууллага нь хүмүүнлэгийн хандиваараа бус, харин АНУ-ын Ерөнхийлөгч Барак Обамагийн Ази дахь ТТГ-т үйлчилж, ашиглагдаж байсан нь илчлэгдэж, уучлалт гуйсан гэдгээрээ “алдартай”. Хүүхдийг ивээх сангийн удирдлага нь тагнуулын байгууллагуудад үйлчилсэн гэдгийг Америкийн эрх баригчид хүлээн зөвшөөрөхөөс өөр аргагүй болсон билээ. Тодруулбал Пакистанд биологийн дээж цуглуулахын тулд вакцинжуулалтыг хууль бусаар зохион байгуулсан байдаг. Харин Кендирбаева ийм сэжигтэй байгууллагатай хамтран ажилласандаа харамсдаггүйгээс гадна өөрийнхөө төрийн ажилтай зэрэгцүүлэн өөрийнхөө Исык-Кул Сабатыг ТББ-ыг удирдаж байсан зэргээ албан ёсны намтартаа ч дурдсан байдаг.

Тэрчлэн Кендирбаева Киргиз хэл рүү шилжих шилжилтийг хурдасгахын тулд сургуулиуд дахь орос хэлний ангиудыг хаах талаар бодолтой байсан нь Улсын Ерөнхйилөгчийн бодлоготой зөрчилдсөн. "Магадгүй энэ санал зарим газарт дургүйцлийг төрүүлэх байх. Бид хөдөөгийн сургуулиудад орос хэлний ангиудыг хаах шаардлагатай болж магадгүй" гэж тэр 2023 оны 10-р сард олон нийтэд мэдэгдсэн юм.

Гэтэл өнөөдөр Киргизийн сонгогчдын дийлэнх нь эсрэгээрээ тус улсад орос хэлний талаар санаа зовж байгаагаа илэрхийлдэг. Киргизийн Ерөнхийлөгч Садыр Жапаров сургуулиудад орос хэлний сургалтыг хөгжүүлэх хүсэлтэй байгаагаа удаа дараа мэдэгдсэн. Тэрээр анх 2020 оны 10-р сард энэ талаар мэдэгдэл хийж, саяхан энэ асуудлаар Оросын дэмжлэгийг хэрхэн эрэлхийлж байснаа дурссан. "Киргизийн зарим иргэд Оросын Холбооны Улсад ирж, хэлний асуудалтай тулгардаг. Тиймээс би хувьдаа санаачилга гаргаж, Владимир Владимирович Путинаас бидэнд зориулж есөн орос хэлний сургууль барихыг хүссэн" гэж Жапаров төрийн мэдээллийн агентлаг Кабарт өгсөн ярилцлагадаа тэмдэглэжээ.

Кендирбаевагийн хувьд Ерөнхий сайд А.А.Кысымалиев, шадар сайд Э.Ж.Байсалов, мэдээж Боловсрол, шинжлэх ухааны туслах сайд Ш.М.Ибрагимов нартай “зузаан”. Тэд одоогоор Боловсролын сайд Д.Ш.Кендирбаевагийн чадваргүй байдлыг нуун дарагдуулж байгаа бөгөөд энэ нь тэдний хөшигний ар дахь санхүүгийн харилцаа, төсвийн зарцуулалтын талаарх холбоо сүлбээнээс нь улбаатай гэдэг. Дашрамд хэлэхэд боловсролын шинэчлэлд зориулан хувиарласан ойролцоогоор 500 сая долларыг хэрхэн, яаж зарцуулсан нь ээдрээтэй.  Энэ бол өнөөдөр боловсролын салбарынхны тодорхой хариулж чадахгүй байгаа гол асуулт юм. Эцсийн эцэст Киргизийн сургуулиуд материаллаг болон техникийн бат бөх бааз суурьтай болоогүй хэвээр байна.

Бүгд Найрамдах Улсын мэргэжилтнүүдийн үзэж байгаагаар Боловсролын яам нь "дээшээ" илгээсэн статистик мэдээллийг байнга гажуудуулж, хуурамчаар үйлддэг бөгөөд голчлон сургуулийн захирлуудад хариуцлагыг шилжүүлж, асуудлыг өөрсдөө шийдвэрлэх боломжийг олгодог. Тэр ч байтугай хүсээгүй гэж үзсэн эсвэл боловсролыг хамгаалж үг хэлсэн хүмүүсийг ажлаас нь халдаг явдлууд олон.

Киргизийн улс төр судлаачид өнөөдөр энэ асуултыг Киргиз улсад суугаа Оросын Элчин сайд асан Н.Н.Удовиченкод энэ асуудлыг тавьсан байна. Гэхдээ тодорхой үр нөлөө гарах магадлал багатай нь бас тоогүй.

Айдарбек Кумарбеков.

Грядущая катастрофа и как с ней будет бороться  новый парламент республики

В календаре досрочных  парламентских выборов в Кыргызстане, назначенных  на воскресенье, 30 ноября  2025 года, последняя неделя перед днем голосования, имеет особое  значение. Идет активная агитационная кампания.  И вот тут   всё  «всплывает на поверхность». Кандидаты  сражаются за мандат Жогорку Кенеш, как говорится, не щадя живота своего.

И вот  «всплывают»  нелицеприятные факты  из биографического портфеля нынешнего министра образования и науки  КР Догдуркуль  Кендибаевой и тех, кто сегодня ее поддерживает в кабинете   руководителя одного из самых ответственных участков. В частности,  найдены  свидетельства того, что в 2001–2002 гг.  она  стала работать с организацией "Save the Children" по линии АБР. Эта британская организация стала известна не гуманитарным вкладом, а извинениями президента США Барака Обамы за ее использование в качестве прикрытия для работы ЦРУ в Азии. Американским властям пришлось признать, что руководство "Save the Children" помогало их спецслужбам. Например, имитировало вакцинацию в Пакистане, чтобы собирать биообразцы в оперативных целях. Но  никакого сожаления о сотрудничестве с такой "мутной" структурой Кендирбаева не высказывает. Более того, это место работы она отразила в своей официальной биографии, в отличие от руководства собственным НПО "Ысык-Кол сабаты". Видимо, в силу созвучия западным представлениям о хорошем и дурном.

Но сегодня большинство   избирателей  Кыргызстана  волнует вопрос  о  русском языке в республике. Президент  КР Садыр Жапаров не раз заявлял о желании развивать преподавание русского языка в школах. Первые заявления об этом он сделал еще в октябре 2020 года, а недавно напомнил о том, как добивался поддержки России в этом вопросе. "Некоторые кыргызские граждане приезжают в РФ, и у них возникают проблемы с языком. Поэтому я лично проявил инициативу и попросил Владимира Владимировича Путина  построить для нас девять школ с русскоязычным обучением", отметил  Жапаров в интервью государственному агентству "Кабар".

Но Кендирбаева, наоборот, допускала закрытие в школах русских классов, чтобы русский быстрее уступал место кыргызскому языку. "Это государственный язык и один из наших приоритетных вопросов. Возможно, предложение где-то вызовет негодование. Возможно, также придется закрывать классы с русским языком обучения в сельских школах", – публично высказалась она в октябре 2023 года.

И у нее есть   крепкая  «крыша». Речь идет о  заместителе председателя  кабинета министров  Э.Ж. Байсалове, премьер-министре  А.А. Кысымалиеве и конечно,  о помощнике министра образования  и науки  Ш.М. Ибрагимове. Это они сегодня покрывают  некомпетентность министра образования  Д.Ш. Кендирбаевой, так как связаны   коррупционной цепочкой закулисных дел и отмывании бюджетных средств. Кстати,  на образовательную реформу в республике было выделено  порядка 500 миллионов долларов. Но, как и куда они были потрачены? Это большой вопрос, который сегодня задает педагогическая  общественность.   Ведь школы Кыргызстана   так и остались не обеспеченными  крепкой материально-технической базой.

По мнению экспертов республики,  министерство образования  постоянно искажает и подделывает статданные, посылаемые «наверх», в основном перекладывает ответственность на директоров школ, оставляя их один на один с проблемами. А то и вовсе увольняют неугодных или тех, кто имеет свой голос в защиту   образования.

А что Москва,  не видела этих безобразий в образовательном процессе республики? Этот вопрос сегодня политологи КР адресуют экс-послу РФ в  КР Н. Н. Удовиченко.  Но ответа вряд ли дождутся.

Айдарбек Кумарбеков, по информации интернет-порталов.